مقدمه

عشق به سرزمين مادري ريشه در عمق وجودي هر انساني دارد و آنچه مسلم است اين است كه هر انساني به فراخور اطلاعاتي كه از تاريخ و تمدن سرزمين مادريش دارد به خود مي بالد كه ريشه ، گوشت و پوست هر انساني با داشته هاي فرهنگي اجتماعي سرزمينش پيوندي ناگسستني دارد و هر چه استعدادهاي ذاتي و داشته هايي كه پيشينيان در يك سرزمين به يادگار گذاشته اند بيشتر باشد افتخاري كه نصيب افراد آن سرزمين مي كند به همان نسبت بيشتر است .

آنچه در اين نوشتار آمده است نگاهي است گذار به وضعيت تاريخي اجتماعي شهرستان كهنوج تا علاقمندان به سرزمين مادريمان ايران بيشتر با اين خطه از سرزمين ايراني اسلاميمان آشنا شوند و تاريخ استعدادها و زمينه هاي فرهنگي اقتصادي اين خطه را بيشتر بشناسد .

اميدوارم اين نوشتار مقبول طبع صاحبان انديشه واقع شود و زمينه اي براي تحقيق بيشتر دانش پژوهان باشد .

بیان مسئله

شهرستان کهنوج در فاصله ی 95 کیلومتری شهرستان جیرفت قرار دارد شهرستان کهنوج یکی از شهرستانهای استان کرمان است که در جنوب این استان پهناور قرار دارد . این شهرستان از شمال به شهرستان جیرفت و از جنوب و غرب به شهرستان رودان و میناب در استان هرمزگان و از شرق به ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان محدود می شود .

آب و هوای این شهرستان گرم و نسبتاً مرطوب و مناطق مرتفع دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است . ناهمواری شهرستان کهنوج شامل نواحی جلگه ای و نواحی کوهستانی است .

به طور کلی ، به دلیل خشکی هوا ، درجه حرارت بالا و کمی بارندگی این منطقه از نظر پوشش گیاهی ضعیف است . گونه های موجود نیز به صورت بوته ها درختچه ها و یا تکه درختانی هستند ، که در نواحی مختلف مشاهده می شود و از انواع درختان عبارتند از : کنار ، کهور ، گز ، کَرَت ، هوروش و ...

شهرستان کهنوج از نظر معادن ، بسیار غنی است و دارای معادن مهمی است که به بهره برداری رسیده اند ، از جمله : معدن کوه سرخ ، معدن تیتانیوم و ...

شهرستان کهنوج دارای چند دشت و کوهستان سرسبز و وسیع می باشد که دارای پرندگانی از قبیل شترمرغ ، دراج و ... حیوانات وحشی شامل حیواناتی که در کوه ها و دشت ها زندگی می کنند .

حیوانات اهلی مثل گاو ، گوسفند ، بز ، الاغ و ... که از سه نوع اول بیش تر برای تهیه گوشت و مواد لبنی نگه دارای می شود .

حیوانات وحشی مثل پلنگ ، شغال ، روباه و ... که در کوه های اطراف و در دشت ها زیست می کنند . از حیوانات دیگری که در این منطقه وجود دارد می توان از موش ، مار ، گربه و ... نام برد .

در تاریخ کرمان از شخصی ملقب به جلال الدین نام رفته که اهمیت آن در این گفتار این است که این شخص بعدها سرپرستی هزاره حرمان و اوغان را به دست گرفت که این هزاره در نواحی جنوب کرمان سکونت یافتند .

از آن جا که کهنوج شهری با سابقه ی طولانی و فرهنگی غنی و پر بار است و به گواه آثار باقی مانده از قنات های قدیمی و هم چنین قنات هایی که هم اکنون وجود دارد اطلاق اصطلاح قنات ها و یا قنات نو و یا قنات کوچک برای وجه تسمیه کهنوج منطقی و درست به نظر می رسد .

حرکات مهاجرت مکانی جمعیت به چند دسته تقسیم می شوند : 1- مهاجرت فصلی 2- مهاجرت قطعی به شهر .

 

اهداف اصلی تحقیق

یکی از مهم ترین عللی که شهر کهنوج به عنوان موضوع مورد مطالعه انتخاب گردید این بود که شهر کهنوج فعلی تا سال 1361 بخشی از شهرستان های جیرفت بوده است و تحقیق هم جانبه ای پیرامون این شهر صورت نگرفته است و این برای آینده جای بسی تأسف خواهد بود که پژوهشی در زمینه ی جغرافیایی ، تاریخی ، جمعیتی ، اقتصادی ، فرهنگی ، زبان ، آداب و رسوم و ... در منطقها ی که در حال تغییرات سریع فرهنگی است ، صورت نگیرد . و ما سعی داشتیم که موقعیت کلی شهرستان کهنوج را در زمان گذشته که بخشی از شهرستان جیرفت بوده است را بازگو کنیم و اطلاعاتی را در آن زمان در اختیار هم وطنانمان قرار  دهیم .

ما خواستیم تا با تحقیق کوچکی از شهرستان کهنوج این شهرستان را برای همگان آشنا کنیم و همه ی هم وطنانمان را در هر جای این سرزمین خاکی با شهرستان کهنوج شهر شهید شهسواری در آن زمان ، سال 1361 آشنا شوند و اطلاعات لازم را به دست آورند .

اهداف فرعی

ما دانشجویان در برابر محرمان احساس مسئولیت کردیم و خواستیم با ارائه ی این تحقیق خدمتی اندک به شهرمان کرده باشیم و اثری از موقعیت کلی شهرستان کهنوج ، نوع آداب و رسوم ، منابع و بناهای تاریخی و ... تهیه کنیم .

تا شهرمان را به رسیدن به نقطه ی اوج فرهنگی یاری کنیم و به امید آن روزی که همه ی مردمان کهنوجی مطالب این تحقیق را از بَر باشند و به همه بگویند که شهر کهنوج زنده است و مانند همیشه سرافراز ، و خواستیم همه ی مردم کشور را با شهر شهید شهسواری آشنا کنیم .

 

فرضیه ها :

- کشاورزی عامل توسعه ی اقتصادی شهرستان کهنوج است .

-  بسیاری از مردم شهرستان کهنوج تابع آداب و رسوم و روش های قدیمی هستند .

- علل اسکان جمعیت در منطقه ی کهنوج موقعیت تجاری و آب و هوا و راه های ارتباطی است .

کلمه ی کهنوج دارای معانی متفاوتی است .

-                  نقش زنان در فعالیت های صنایع دستی بسیار مؤثر بوده است .

-                  گیاهان در شهرستان کهنوج از منابع دارویی بشمار می ایند .

-                  آبدهی رودها و رودخانه ها در شهرستان کهنوج بستگی به عوامل آب و هوایی دارد .

 

 

روش جمع آوری اطلاعات

1- مراجعه به کتابخانه های عمومی شهرستان .

2- مراجعه به کتابخانه ی مدرسه .

3- به صورت مصاحبه با افراد و دیگران . مصاحبه با رئیش آموزش و پرورش و دیگر کارکنان شهر .

4- از طریق رسانه ها و روزنامه هایی که مربوط به شهرستان کهنوج بوده است .

5- مشاهده در مورد محیط اطراف .

در این تحقیق فنون مصاحبه و مشاهده و هم چنین اسناد و مدارک استفاده شده است . روش کار در این مدت 6 ماهه ، مشاهده ، مصاحبه و استفاده از اسناد و مدارک و آمار موجود بوده است . مشاهده به این صورت که نگارنده خود بومی منطقه بوده است و از نزدیک با ویژگی های این منطقه آشناست . از مصاحبه نیز بیش تر برای جمع آوری اطلاعات در زمینه های تاریخی ، آداب و رسوم ، اعتقادات و ... استفاده شده است . استفاده از اسناد و مدارک و کتاب ها بیش تر در زمینه های جمعیتی و اقتصادی مشهود است .

 

 

 

جامعه و نمونه آماری

جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال 1385 بالغ بر 105207  نفر می باشد ، تراکم نسبی جمعیت با توجه به جمعیت 105207  نفری در سال 1385 و مساحت 32000  کیلومتر مربع حدود 26 نفر در هر کیلومتر مربع می باشد .

1/5634  نفر جمعیت بالای 10 سال این شهر 9/32  درصد شاغل ، 5/0  بیکار جویای کار ، 3/22 درصد محصل ، 6/33 درصد خانه دار و 1/1 درصد دارای درآمد بدون کار بوده است .

از   279 نفر جمعیت 10 ساله بیش تر بیکار جویای کار 205  نفر مرد و 74 نفر زن بوده اند و از تعداد افراد بی کار جویای کار این شهر 1/63 درصد در گروه سنی 24 – 10 ساله ، 9/31 درصد در گروه سنی 65- 25 ساله و بقیه در گروه سنی 65 ساله و بیش تر بوده است .

در بین افراد جویای کار این شهرستان تحصیلات ابتدایی 5/30 درصد و 4/24 درصد در سطح راهنمایی و متوسطه بوده اند و 1/44 درصد بیسواد بوده اند .

میزان مرگ و میر در سالهای اخیر بر اثر پیشرفت بهداشت و بهبود وضع معاش و تغذیه ی تنزلی چشمگیر داشته است ، اما هنوز به حد مطلوب نرسیده است .

 

 

 

علل اسکان جمعیت در منطقه ی کهنوج :

موقعیت تجاری ، آب و هوا ، راه ارتباطی ، اهمیت اقتصادی .

کهنوج به علت اینکه ، نقطه ی تلاقی راه های کرمان به جنوب و دریا و سیستان و جنوب بوده مورد توجه حکام بود ، چنانکه در تواریخ می بینیم این منطقه همواره بین امرای مظفری کرمان و فارس و یزد و سلفریان فارس و آل ینجو و ..... دست بدست می شده است .

 

قلعه ی کهنوج ( قلعه ضرغام کلات ضرغام  ) ، از زمان ساخت این قلعه اطلاع دقیقی در دست نیست . اما به نقل از اسناد و مدارک تاریخی این قلعه تا زمان سلطنت سلسله ی قاجار قلعه ی آباد و مستحکمی بوده که در زمان شورش آقاخان محلاتی – که سعید خان رودباری ( حاکم رودبار ) نیز از او حمایت کرد – بدست امیر توپ خانه خراب شده است .

کهنوج دارای طوایف زیادی است که بزرگ ترین آنها طایفه لورگ است و از جمله طوایف کهنوج می توان به طوایف خیرخواه ، بامری ، رئیسی را نام برد .

با توجه به رشد روز افزون جمعیت کشور و لزوم تهیه امکانات رفاهی ، بهداشتی و غذایی برای آن ها و هم چنین با توجه به سیاست عدم تکیه به درآمد ناشی از فروش نفت ، کشاورزی از جایگاه خاصی در کشور برخوردار می گردد و توجه خاصی را می طلبد . کشاورزی به فعالیت اقتصادی عمده ای اطلاق می شود که مبتنی بر زراعت  پرورش دام و طیور و باغداری است . بر این اساس می توان کشاورزی را فعالیتی خواند که هدف عمده اش تهیه ی نیازمندی های غذایی جامعه و تولید مواد اولیه کشاورزی برای دیگر بخش های تولیدی جامعه دانست – علاوه بر موارد گفته شده جنگل داری و زنبور داری و شیلات نیز در بخش کشاورزی جای می گیرند .

زبان رسمی کشور ما فارسی است و بین تمام نقاط کشور مشترک است ، شهرستان کهنوج نیز به علت موقعیت جغرافیایی و تاریخی خود تحت تأثیر لهجه های بومی قرار گرفته است که چرا از یک طرف به استان هرمزگان متصل است ، و مردم ساکن در این قسمت مشترکاتی با لهجه ی بندری دارند و از طرف دیگر با استان سیستان و بلوچستان هم مرز است و به همان نسبت تحت تأثیر لهجه ی بلوچی قرار گرفته است .

 

زیارتگاهها و قدم گاه ها : مردم کهنوج مردمی معتقد به ولایت و دوستدار ائمه و اهل بیت (ع) می باشند و عشق و علاقه آنان به اهل بیت از زیارتگاهها  و قدمگاه هایی که با نام اهل بیت در گوشه و کنار این منطقه وجود دارد مشخص می شود . زیارتگاهها عبارتند از : زیارت بی بی طیبه ، زیارت بچه ، زیارت سلطان عطاء الله ، امام زاه سلطان سیف الدین .

گیباهان دارویی : برخی از گیاهان دارویی در منطقه کهنوج رواج دارد و برای درمان برخی از بیماریها از آن استفاده شده و می شود که عبارتند از : آویشن ، درمنه ، کلپوره ، آزموده ، مورت ، گونجو ، چرماهنگ ، سدر ، گلگدر .

از لحاظ جامعه شناسی پرداختن به این عنوان از جهاتی حائز اهمیت است : اول آنکه بازی در روح و روان انسان و فعالیت او تأثیر بسزایی دارد از بازی های محلی کهنوج می توان به شش خانه ، قطارا ، درا استکا و ... نام برد .

زنان کهنوجی مانند سایر زنان مناطق جنوب کشور لباس های محلی مخصوص به خود دارند ، پیراهن زنان معمولاً از پارچه های رنگی تهیه می شود و تقریباً با لباس زنان بندری فرقی ندارد .

نمونه ای از ضرب المثل های کهنوج می توان به :

دُن مُگ پای مُگ

یعنی : دانه خرمای نخل ، پای درخت نخل می افتد .

 

 

 

 

 

ارائه پیشنهادها

1- گذاشتن سل زباله نو و بزرگ در سطح شهر

2- جمع کردن افراد مهاجر خارجی

3- اسفالت کردن بعضی از کوچه ها

4- برقراری امنیت عمومی در شهر

5- آموزش دانش آموزان ابتدایی و پیش دبستانی برای عبور و مرور از خیابان

6- درست کردن پل سمیه واقع در حسین آباد کهنوج

7- احداث آبخوری های تمیز در پارک ها و ...

8- احداث سرویس های بهداشتی در مناطق شهر

9- احداث درمانگاه های تمیز  و نو با تجهیزات کامل

10- احداث مدارس در مناطق محروم

11- بازسازی مدرسه نمونه دولتی بعثت